Overeenkomsten

Wat is een overeenkomst?

Een overeenkomst is een rechtshandeling. Dat wil zeggen dat het recht een bepaald rechtsgevolg verbindt aan het sluiten van een overeenkomst of om te voldoen aan de eisen van de wet. Als gevolg van overeenkomsten ontstaan er voor de ene partij rechten die tegelijkertijd voor de wederpartij verplichtingen of verbintenissen opleveren. Bijvoorbeeld de verplichting om iets te doen, te dulden of na te laten.

Vorm

De vorm van een overeenkomst kan verschillen. Mondeling gesloten overeenkomsten binden partijen juridisch gezien evengoed als een schriftelijk vastgelegde overeenkomst. Veel overeenkomsten worden echter op papier gezet in verband met de dan eenvoudige bewijsbaarheid van de inhoud van de overeenkomst.Voldoet een overeenkomst of een gedeelte daarvan niet aan de voorwaarden daaraan in de wet gesteld, dan zijn er drie mogelijkheden: vernietigbaarheid, nietigheid en aanpassing.

Vernietigbare overeenkomst

De overeenkomst kan vernietigbaar zijn, dat wil zeggen dat beide partijen, door een uitspraak van de rechter te vragen of door een schriftelijke verklaring aan de wederpartij te sturen, de overeenkomst teniet kunnen doen of op verzoek van één der partijen wordt vervangen door een andere overeenkomst. De gevolgen van de overeenkomst worden dan zoveel mogelijk teruggedraaid, tenzij dit feitelijk onmogelijk of voor één der partijen te bezwaarlijk is.

Nietige overeenkomst

Indien de overeenkomst door de wet als nietig wordt bestempeld, is er nooit sprake geweest van een overeenkomst. Er is derhalve ook geen verklaring of rechterlijke uitspraak nodig om de overeenkomst terug te draaien. De overeenkomst heeft nooit bestaan en van nakoming kan dan ook geen sprake zijn. Zelfs niet door afdwinging via de rechter. In het algemeen gesproken zijn nietige overeenkomsten in strijd met de goede zeden, de openbare orde of met een dwingende wetsbepaling. Voorbeelden van nietige overeenkomsten zijn: een mondeling overeengekomen concurrentiebeding in een arbeidsovereenkomst of de overeenkomst om een aanslag op een bank te plegen.

Aanpassing overeenkomst door de rechter

Indien de overeenkomst niet voldoet aan de eisen van de wet kan de overeenkomst op vordering van één der partijen in sommige gevallen door de rechter worden aangepast. De rechter let daarbij zoveel mogelijk op de bedoeling van de partijen bij de totstandkoming van de overeenkomst. Een aanpassing van een overeenkomst door de rechter brengt de nodige onzekerheid met zich mee, als partijen het oordeel van de rechter moeten afwachten.

Duidelijke tekst

Van het grootste belang is dat de tekst van de overeenkomst voldoende duidelijk maakt wat partijen nu precies van elkaar willen. Worden bepaalde punten niet duidelijk geregeld, dan ontstaat er een schemergebied, waarin het moeilijk kan worden om de nakoming van de overeenkomst af te dwingen. Hulpmiddelen om de bedoeling van partijen goed onder woorden te brengen zijn:

• het opnemen in de kop van een aantal 'overwegingen' waaruit blijkt waarom partijen deze overeenkomst met elkaar willen sluiten;
• het hanteren van een duidelijke structuur, al dan niet met 'kopjes' boven de verschillende artikelen van de overeenkomst en kloppende verwijzingen tussen de artikelen onderling;
• het gebruiken van eenvoudige en heldere taal waardoor men met name niet hoeft te raden naar wat partijen hebben willen afspreken;
• onder omstandigheden kan het raadzaam zijn om definities van de gebruikte termen op te nemen in de overeenkomst.